Verkenning dementiehuizen in de buurt

Alzheimer Nederland heeft een droom! We willen dat mensen met dementie een ontmoetingsplek in de buurt hebben. Een plek waar ze graag naar toe gaan en die hun dag de moeite waard maakt. In de Dementiemonitor Mantelzorg van Alzheimer Nederland staan dagactiviteiten al jarenlang hoog op de prioriteitenlijst voor mantelzorgers. Activiteiten die respijt bieden aan mantelzorgers en die de dag de moeite waard maken voor mensen met dementie. Die behoefte zal fors toenemen door de stijging van het aantal mensen met dementie de komende jaren. In de Nationale Dementiestrategie heeft het ministerie van VWS een forse ambitie opgenomen voor ontmoetingsplekken. Alzheimer Nederland heeft daarom onderzoeksbureau MarketResponse gevraagd een verkenning uit te voeren naar de optimale opzet van dergelijke ontmoetingsplekken in de ogen van haar stakeholders en naar de haalbaarheid en wenselijkheid om als Alzheimer Nederland zelf die plekken te creëren op plaatsen waar er nog geen of te weinig aanbod is voor ontmoeting voor mensen met dementie. Hiermee wil Alzheimer Nederland invulling geven aan twee van de vier pijlers uit haar Meerjarenstrategie 2022- 2024. Namelijk het bieden van ondersteuning en zorg voor mensen met dementie en het creëren van een samenleving die is voorbereid op het stijgend aantal mensen met dementie.

Proces: input van alle stakeholders

Voor de verkenning is een outside-in perspectief gehanteerd. Aan zoveel mogelijk relevante stakeholders is gevraagd naar hun mening en hun visie op de ambitie van Alzheimer Nederland voor ontmoetingsplekken in de Meerjarenstrategie. Er hebben 18 diepte-interviews plaats gevonden met externe stakeholders uit het maatschappelijk veld. Om goed inzicht te verwerven in de behoeften van de doelgroep zelf zijn aanvullend zes diepte-interviews met casemanagers en drie focusgroepen gehouden met mensen met dementie en hun mantelzorgers. Voor verdere verdieping en kwantitatieve onderbouwing is er nog een online enquête uitgezet, waaraan in totaal 462 mantelzorgers en mensen met dementie hebben deelgenomen. Gedurende het gehele traject was er een Meedenkgroep die in vier bijeenkomsten waardevolle input en feedback heeft gegeven op de tussentijdse bevindingen en denkrichtingen. Deze Meedenkgroep bestond uit acht voorzitters van regionale afdelingen van Alzheimer Nederland.

Uitkomsten: behoefte aan ontmoetingsplekken

Mensen met dementie willen het liefst vooral blijven doen wat ze altijd al deden. Ontmoetingsplekken kunnen daarbij helpen. Men staat positief tegenover een ontmoetingsplek in de directe omgeving, waar mensen met dementie prettig kunnen verblijven, gelijkgestemden ontmoeten en die hen en hun omgeving ondersteuning biedt. Drempels vormen de angst voor een stigma en ondoorzichtigheid van het huidige aanbod.

De inschatting op basis van het online behoeftenonderzoek is dat ongeveer 35% tot de helft van de thuiswonende mensen met dementie dergelijke plekken zal bezoeken. De groep die een voorkeur heeft voor bredere voorzieningen waar ook andere (kwetsbare) ouderen terecht kunnen is net iets groter dan de groep die liever naar specifieke ontmoetingsplekken voor mensen met dementie gaat. Dit betekent dat er boven op het huidige aanbod (van circa 200 ontmoetingsplekken) in 2030 maar liefst 500 tot 800 extra ontmoetingsplekken nodig zijn.

Uitkomsten: aanjagen en stimuleren

Alzheimer Nederland maakt de strategische keuze om niet zelf “eigen dementiehuizen” op te zetten en te exploiteren, maar om de ontwikkeling en groei van “dementie eigen huizen” te stimuleren; plekken waar men vertrouwd is met dementie. Alzheimer Nederland wil de rol opnemen als aanjager. De aanjaagstrategie is erop gericht bestaande organisaties of ontmoetingsplekken te bekrachtigen, meer comfort te bieden aan mensen met dementie en hun naasten en te helpen met het vergroten van hun erkenning (bijvoorbeeld naar gemeenten), zichtbaarheid en vindbaarheid. Samenwerking met andere stakeholders is daarbij cruciaal. Want voor de financiering van de exploitatie zijn gemeenten en/of andere stakeholders nodig. Met de aanjaagstrategie beoogt Alzheimer Nederland haar impact te vergroten. Deze rol sluit goed aan bij de kracht en onafhankelijke positie als belangenbehartiger van Alzheimer Nederland.

Vier pijlers

Om dit te realiseren worden er vier elkaar versterkende pijlers onderscheiden: 

• Een label voor ontmoetingsplekken. Dit label dient de visie te weerspiegelen om mensen met dementie langer te laten doen wat ze willen doen. Het label dient een positieve associatie te creëren en de drempel te verlagen om naar zo’n plek toe te gaan. Het label weerspiegelt dat er een aanbod is dat inspeelt op de behoeften van mensen met dementie en dat er voorzieningen en een organisatie zijn, waarmee dit aanbod gerealiseerd kan worden. Intentie is zoveel mogelijk ontmoetingsplekken, die nog niet het gewenste niveau hebben, aan te sporen en te ondersteunen maatregelen te nemen om hieraan te voldoen.
• Enkele pilots voor ontmoetingsplekken van Alzheimer Nederland, met een koppeling aan onderzoek (bijv. sociaal, technologisch, specifieke behoeften) om ontwikkelde visie in praktijk te toetsen om te versnellen, inspiratie te bieden aan andere plekken en een vliegwiel op gang te brengen.
• Een stimuleringspakket van Alzheimer Nederland voor ontmoetingsplekken die het label willen behalen. Dit pakket kan bestaan uit kennis, tools, adviseurs en financiële steun voor de benodigde investeringen om te starten.
• Een platform om de zichtbaarheid en vindbaarheid van ontmoetingsplekken te vergroten voor mensen met dementie en mantelzorgers. Met informatie over activiteiten en links naar meer informatie over leven met dementie, zoals dementie.nl.

Volgende stappen

In 2022 wordt deze strategie verder uitgewerkt door Alzheimer Nederland. Een projectorganisatie start waarin de pijlers worden uitgewerkt. Want er is veel werk aan de winkel. De onderliggende visie en criteria voor het label worden verder gespecificeerd, samenwerkingsmogelijkheden met stakeholders worden verkend en pilots voorbereid; er wordt geïnventariseerd welke ontmoetingsplekken in aanmerking komen voor (het behalen van) het label en de inhoud van de stimuleringspakketten wordt nader bepaald. De maatschappelijke business case wordt opgesteld om na te gaan of de benodigde investeringen verantwoord zijn en meerwaarde bieden voor verschillende stakeholders. Er wordt een jaarplan 2023 opgesteld met organisatorische en financiële randvoorwaarden.

In 2023 start de implementatie. De eerste ontmoetingsplekken en pilots worden gerealiseerd, het platform wordt geïntroduceerd en “uitgerold”. Zodat steeds meer mensen met dementie en mantelzorgers een ontmoetingsplek in de buurt vinden, waar ze graag naar toe gaan en die hun dag de moeite waard maakt.

Meer weten?

Wil je meer weten over deze Verkenning of de plannen of ondersteuningsmogelijkheden van Alzheimer Nederland om de ontwikkeling van ontmoetingsplekken te stimuleren? Dan kun je contact opnemen met Julie Meerveld via j.meerveld@alzheimer-nederland.nl.

Als je het rapport “Verkenning: van dementiehuizen naar ontmoetingsplekken in de buurt” of de rapportage van het Behoeftenonderzoek wilt ontvangen, neem dan contact op met Amerins Peet via a.peet-blok@alzheimer-nederland.nl.